Nie wszyscy wiedzą, iż w granicach Tarnowa mamy 44 pomniki przyrody, jeden rezerwat przyrody – to „Debrza”, a obszarem chronionym jest obszar Natura 2000 „Dolny Dunajec”. Podczas letnich spacerów po mieście warto zobaczyć, czym obdarzyła nas natura.
Na zdjęciu granitowy głaz polodowcowy przy al. Tarnowskich, na wprost ul. Zuchów, w miejscu symbolizującym przecięcie się południka 21ºE z równoleżnikiem 50ºN.
Rezerwat przyrody „Debrza” położony jest w północnej części Tarnowa przy ul. Wiśniowej. Został utworzony w 1995 r. na powierzchni 9,5 ha. Powstał w celu ochrony stosunkowo mało zniekształconego florystycznie starodrzewu lipowo-dębowego, z bogatą warstwą runa. Zbiorowisko roślinne Debrzy zalicza się do rzadkiego w Polsce zespołu grądu subkontynentalnego, wymagającego gleb żyznych i wilgotnych. Drzewostan tworzą głównie lipy i dęby, których wiek szacuje się na ok. 150 lat, a wiek najstarszych dębów, rosnących w północno-zachodniej części rezerwatu, na 250-300 lat. Rezerwat jest siedliskiem wielu rzadkich i chronionych roślin i zwierząt.
Na terenie rezerwatu występują rośliny podlegające ochronie gatunkowej: bluszcz pospolity, wawrzynek wilczełyko, kopytnik pospolity, kruszyna pospolita, konwalia majowa, pierwiosnka wyniosła. Spotkamy tu też gajowiec żółty, dąbrówkę rozłogową, kokorycz pełną, czy śledziennicę skrętolistną. Niewielki obszar lasu ogranicza jego faunę do małych kręgowców i innych drobnych zwierząt. Na uwagę zasługuje bogata awifauna. Starodrzew, z dużą ilością dziuplastych drzew, stwarza bardzo dogodne warunki dla życia i rozwoju wielu gatunków ptaków. Zalatują tutaj dzięcioły, puszczyki, kowaliki, zięby czy sikory.
Obszar NATURA 2000 „Dolny Dunajec” obejmuje rzekę Dunajec od zapory w Czchowie do ujścia do Wisły oraz odcinek rzeki Biała Tarnowska. W obrębie Tarnowa obszar obejmuje ujściowy fragment koryta Białej oraz część koryta Dunajca w granicach Tarnowa, o łącznej powierzchni 21,88 ha. Obszar „Dolny Dunajec” to ostoja wielu gatunków ryb, cennych z przyrodniczego punktu widzenia. Ichtiofauna Dolnego Dunajca zdominowana jest przez ryby karpiowate (brzana, kleń, jelec, świnka, ukleja), występuje też głowacica, pstrąg potokowy, certa, szczupak, boleń, okoń, sandacz i jazgarz, a także gatunki limnofilne: leszcz, płoć, krąp oraz ryby okoniowate. Występują też takie gatunki jak m.in. minóg strumieniowy, łosoś, boleń i głowacz białopłetwy.
44 pomniki pomniki przyrody w Tarnowie są poddawane stałej obserwacji i kontroli stanu zdrowotnego. W ostatnich latach przeprowadzano inwentaryzacje dendrologiczne, a w ubiegłym roku przeprowadzono pielęgnację czterech pomników przyrody: jesionu wyniosłego przy ul. Narutowicza 31, jesionu wyniosłego przy ul. Szpitalnej 13, dębu szypułkowego przy ul. Piłsudskiego oraz topoli białej przy ul. Rudy Młyny w Tarnowie.
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Spis pomników przyrody na terenie Tarnowa
1. Platan klonolistny (Platanus x acerifolia) rośnie na okrągłym gazonie przed Pałacem Sanguszków (obecnie Zespół Szkół Ekonomiczno-Ogrodniczych).
2. Grupa 12 drzew różnych gatunków (lipa szerokolistna i trzy drobnolistne, dwa kasztanowce zwyczajne, 4 jesiony wyniosłe, klon pospolity, brzoza brodawkowata) znajdujących się wokół drewnianego kościoła Panny Marii u zbiegu ulic Najświętszej Marii Panny i Narutowicza.
3. Topola biała (Populus alba) przy ul. Okrężnej obok mostu nad pot. Wątok. Jest gatunkiem rodzimym stanowiącym podstawowy składnik lasów łęgowych, rosnących wzdłuż rzek. Na pniu drzewa zawieszona jest mała kapliczka.
4. Jesion wyniosły (Fraxinus excelsior) rosnący na prywatnej posesji przy ul. Narutowicza 31 (na wprost ul. Limanowskiego). Rodzimy gatunek najbardziej wrażliwy na późne przymrozki wiosenne.
5. Aleja jaworowa przy ul. Pszennej. Obejmuje 73 drzew, głównie klonów jaworów, kilka klonów pospolitych, olsz czarnych, jesionów wyniosłych, dębów szypułkowych, lipę drobnolistną i robinię akacjową. Z uwagi na zły stan zdrowotny niektórych drzew zniesiono częściowo pomnik przyrody.
6. Różnogatunkowy starodrzew Parku Zbylitowska Góra położony na stoku o wystawie południowo-wschodniej, pomiędzy ul. Krakowską u podnóża a Domem Zakonnym na wzgórzu.
7. Granitowy głaz polodowcowy przy al. Tarnowskich, na wprost ul. Zuchów, w miejscu symbolizującym przecięcie się południka 21ºE z równoleżnikiem 50ºN. Pomnik przyrody nieożywionej.
8. Aleja wiązowa przy ul. Krzyskiej, na odcinku od ul. M .B. Fatimskiej do ul. Spokojnej. Składa się z 37 wiązów szypułkowych, 13 topoli Simona (chińskich), 9 olch czarnych, 11 topoli czarnych odm. włoskiej.
9. Dąb szypułkowy „Kościuszko” (Quercus robur) przy ul. Piłsudskiego za boiskami KS
„Błękitni”.
10. Dąb szypułkowy (Quercus robur) przy ul. Nowy Świat 48, u zbiegu z ul. PCK.
11. Dąb szypułkowy (Quercus robur) przy ul. Bema 4-8. Rośnie na skwerze przy ciągu pieszym z ul. Bema na pl. Łazienny. Posiada regularny pokrój: pełny pień z wysoko osadzoną koroną.
12. Lipa szerokolistna (Tilia cordata) rośnie przy ul. Klikowskiej, w bocznej uliczce obok siedziby Warsztatów Terapii Zajęciowej. Drzewo powstało ze zrośnięcia się dwóch lip, o czym świadczy wyraźna bruzda na korze biegnąca od ziemi do rozwidlenia się pnia na dwie równorzędne odnogi. Gatunek rodzimy.
13. Lipa drobnolistna (Tilia cordata) przy ul. Gospodarczej 6. Można ją zobaczyć z ostatniego przystanku autobusowego przy ul. Słonecznej.
14. Dąb szypułkowy (Quercus robur) usytuowany 600 m na wschód od posesji przy ul. H. Marusarz 87. Jest to najgrubszy dąb w Tarnowie.
15. Dąb szypułkowy (Quercus robur) przy ul. Bema 13. Rośnie na terenie Zgromadzenia Sióstr Urszulanek Unii Rzymskiej. Dzięki specyficznemu mikroklimatowi do późnej zimy na drzewie utrzymują się zielone liście.
16. Różnogatunkowy starodrzew Parku Strzeleckiego ograniczony ul. Słowackiego, Piłsudskiego, Romanowicza i Nowy Świat.
17. Różnogatunkowy starodrzew Plant Kolejowych przy ul. Krakowskiej i Dworcowej. Posadzony w 1929 r. dąb we wschodniej części Plant dla upamiętnienia 10-lecia niepodległej Polski.
18. Różnogatunkowy starodrzew Parku Sanguszków przy ul. Braci Saków i ul. Sanguszków.
19. Dąb szypułkowy (Quercus robur) na prywatnej posesji przy ul. Głowackiego 76.
20. Dąb szypułkowy (Quercus robur) na południowo-zachodnim skraju Uroczyska Lipie. Posiada pokrój charakterystyczny dla drzew tworzących ścianę lasu: nisko osadzona, asymetryczna korona: zredukowana od strony lasu, a silnie rozbudowana w kierunku otwartej przestrzeni.
21. Dąb szypułkowy (Quercus robur) na prywatnej posesji przy ul. Kolejowej 37.
22. Wiąz szypułkowy (Ulmus laevis) na prawym brzegu potoku Wątok, 200 m powyżej mostu w ul. Okrężnej.
23. Grupa 4 wiązów szypułkowych przy ul. Nowodąbrowskiej, obok zbiornika Tarnowskich Wodociągów.
24. Grupa 7 dębów szypułkowych na terenie Przedszkola Publicznego Nr 17 przy ul. Kościuszki 9, znajdującego się za kościołem p.w. Św. Rodziny. Niecodzienny pokrój: długie, nagie pnie i bardzo wysoko umieszczone korony.
25. Głazy narzutowe „Trojaczki” obok basenu przy ul. Piłsudskiego. Znalezione w dzielnicy Rzędzin, zbudowane z jasnoszarego i różowego granitoidu Arno.
26. Dąb szypułkowy (Quercus robur) przy ul. Łanowej, za Pałacem Ślubów. Na wysokości 4 m pień rozwidla się na dwie potężne odnogi.
27. Platan klonolistny przy ul. Mickiewicza 16, przed budynkiem szkoły. Korowina platanów w naturalny sposób łuszczy się cienkimi, dużymi płatami odsłaniając jasne połacie młodej korowiny, dzięki czemu pień staje się łaciaty.
28. Topola biała (Populus alba) przy ul. Rudy Młyny 5, na skarpie koryta potoku Dębnica. Potężne drzewo o regularnej, wysoko umieszczonej koronie.
29. Klon pospolity przy ul. Goldhammera, obok Państwowej Wyższej Szkoły Zawodowej. Jedyny pomnik tego gatunku w Tarnowie. Na wysokości ok. czterech metrów pień rozwidla się na dwa równorzędne odgałęzienia.
30. Klon jawor (Acer pseudoplatanus) na pl. Morawskiego. Jego wymiary i wiek nie są tak imponujące jak innych pomników przyrody w Tarnowie, jednak charakteryzuje się on dobrym stanem zdrowotnym i regularnym pokrojem.
31. Jesion wyniosły (Fraxinus excelsior) przy ul. Piłsudskiego 24, na terenie boisk sportowych Pałacu Młodzieży w Tarnowie. Drzewo posiada dwa równorzędne pnie zrośnięte u podstawy oraz nieco wyżej bułowatą narośl.
32. Dąb błotny (Quercus palustris) na posesji u zbiegu ulic Białych Klonów i Głogowej.
Jego charakterystyczną cechą jest duża ilość suchych gałązek w dolnej części korony, które utrzymują się przez szereg lat.
33. Dąb szypułkowy (Quercus robur) na posesji u zbiegu ulic Białych Klonów i Głogowej. Rośnie obok ww. dębu błotnego. Posiada pokrój charakterystyczny dla drzew wolnostojących - bardzo szeroka i nisko osadzona korona.
34. Jesion wyniosły (Fraxinus excelsior) przy al. Matki Bożej Fatimskiej 25. Pełny pień i wysoko osadzona, regularna korona decydują o wyjątkowej urodzie tego drzewa.
35. Aleja lip drobnolistnych ul. Obrońców Lwowa. Składa się z 141 drzew rosnących w regularnym układzie czterech szpalerów, po dwa z każdej strony drogi.
36. Trzy dęby czerwone (Quercus rubra) rosną przy ul. Jarzębinowej. Osiągnęły wysokość ok. 25 m, posiadają regularny pokrój – krótki, przysadzisty pień i nisko osadzoną, bardzo szeroko rozłożystą koronę z grubych konarów.
37. Lipa drobnolistna przy ul. Przedszkolaków na terenie Przedszkola Publicznego nr 13. Drzewo o symetrycznej, rozbudowanej koronie.
38. Dąb bezszypułkowy (Quecus petraea) ,,Wacław” przy ul. Norwida 14. Charakterystyczną cechą tego gatunku jest wyraźnie wykształcony pień na całej długości drzewa. W Tarnowie jest rzadkością.
39. Buk zwyczajny (Fagus silvatica) ,,Łukasz” przy ul. Norwida 14. Zasługuje na ochronę jako świadectwo występowania w przeszłości lasów bukowych.
40. Dąb szypułkowy (Quercus robur) przy ul. H. Marusarz 106. Rośnie na skarpie przy cieku wodnym w dopływie potoku Małochlebówka.
41. Jesion wyniosły (Fraxinus excelsior) przy ul. Szpitalnej 13. Rośnie na działce nr 23/27 obr. 164 na terenie Specjalistycznego Szpitala im. E. Szczeklika przy ul. Szpitalnej 13 w Tarnowie. Wyróżnia się znacznym rozmiarem, ciekawym pokrojem, rozbudowaną koroną.
42. Dąb czerwony (Quercus rubra) przy ul. Kilińskiego 5B. Drzewo wyróżnia się regularnym pokrojem oraz dużymi walorami krajobrazowymi.
43. Dąb szypułkowy (Quercus robur) na działce nr 1/3, obręb 229 położonej przy ul.
Piłsudskiego 6 na terenie Seminarium Duchownego w Tarnowie. Wyróżnia się znacznym rozmiarem, rozbudowaną koroną oraz dużymi walorami krajobrazowymi.
44. Lipa drobnolistna (Tilia cordata) o obwodzie pnia wynoszącym 410 cm na wysokości 130 cm, zlokalizowane w Tarnowie na działce nr 51/1, obręb 209, położonej przy ul. H. Marusarz 14A w Tarnowie.
